Gdy twoje dziecko ujawnia zaburzenia zachowania

Termin „zaburzenia zachowania” określa wszelkie rodzaje zachowań naruszających obowiązujące normy zachowania społecznego. Dotyczy więc zachowań w różnym stopniu aspołecznych, antyspołecznych i przestępczych.

Dziecko i młody człowiek z zaburzeniami postępowania zachowuje się w sposób wzbudzający ogólną krytykę otoczenia. Chwilami bywa wulgarny i arogancki, spiera się z dorosłymi, odmawia wykonywania ich poleceń, obraża się i używa brzydkich słów, stale pozostając w opozycji do dorosłych i autorytetów, a jeśli towarzyszący temu kryzys wychowawczy i szkolny narasta, to ucieka się do kłamstw, wagarów, bójek, okrucieństwa, ucieczek, a czasem aktów wandalizmu, drobnych kradzieży i innych naruszeń prawa.

Spośród osób z zaburzeniami zachowania, które wkraczają w okres dorosłości większość na szczęście w miarę postępów w dojrzewaniu zarzuca nieprawidłowe postępowanie i prowadzi normalne życie. Nie wolno jednak zapominać o mniejszej grupie tych adolescentów, którzy utrwalają zaburzone schematy postępowania, wiążą się ze środowiskami osób sobie podobnych i trwale wkraczają w świat przestępczy. W takich przypadkach można mówić o nieprawidłowym rozwoju osobowości, która staje się stopniowo osobowością asocjalną. Jej późniejszymi następstwami są uzależnienia od środków odurzających i alkoholu, depresja, próby samobójcze i samobójstwa oraz częste przedwczesne zgony w wyniku nagłych wypadków. W obliczu powagi zdarzeń konieczna wydaje się potrzeba wczesnego zapobiegania poważniejszym zaburzeniom osobowości.

Żelazną zasadą jest aktywne przeciwdziałanie poważniejszym objawom, zanim te zdążą powstać i dalej się rozwinąć. Rodzice powinni próbować zrozumieć naturę swoich trudności w wychowywaniu dotkniętego zaburzeniami postępowania dziecka i nie oddalać tego problemu od siebie, oczekując, że ktoś jest od nich bardziej kompetentny wychowawczo i że dla nich albo za nich coś zrobi.

Po drugie, im wcześniej uda się skontaktować takie dziecko z doświadczonym w sprawach młodzieży psychologiem czy psychiatrą, tym lepiej.

Metodą z wyboru w leczeniu młodzieńczych zaburzeń postępowania jest długoterminowa psychoterapia powiązana ze wsparciem udzielanym całej rodzinie oraz z możliwością przebadania dziecka pod kątem ADHD (częsta przyczyna zaburzeń zachowania!) oraz innych ukrytych cech funkcjonowania układu nerwowego, sprzyjających impulsywności i brakowi kontroli nad zachowaniem. Dla prawidłowego opanowania umiejętności społecznych przez dziecko wskazany jest udział w terapiach grupowych i treningach kształtujących alternatywne, akceptowane społecznie metody zastępowania agresji. Im wcześniej podjęty zostanie wysiłek rodziców i zagrożonego dziecka, tym większa szansa uniknięcia „czarnego scenariusza” i większa skuteczność leczenia.